Is het je wel eens opgevallen dat je om de een of andere reden in de winter altijd wat zwaarder wordt? In eerste instantie weet je niet zeker of het je dagelijkse dosis onzekerheid over je lichaam is, maar dan lijkt opeens de wasmachine je favoriete truien en broeken te hebben gekrompen, terwijl je ondergoed en handdoeken op magische wijze in orde lijken te zijn...
Eerst even dit: aankomen is niets om je zorgen over te maken. Zolang je gezond bent en blijft hoef je er verder niet over na te denken. Maar omdat mensen gek genoeg vooral in de winter de neiging hebben om aan te komen, dachten we de wetenschap achter dit fenomeen eens te belichten. Goed nieuws: het is (deels) schuld van evolutie!
Evolutionair gezien heeft extra gewicht namelijk vele voordelen. In de ‘natuurlijke wereld’ (of het Dierenrijk) spelen gewicht en grootte bijvoorbeeld een grote rol in het bepalen van de hiërarchie tussen soortgenoten, maar ook tussen verschillende diersoorten. Simpel gezegd: zwaarder is sterker. Maar misschien nog wel belangrijker: mensen waren jagers en verzamelaars tot ongeveer 12.000 jaar geleden (1). Dit betekende dat mensen in de winter, wanneer voedsel schaars was, op een andere manier moesten zien te overleven. Om uithongering te voorkomen, zou overgewicht daarom goed van pas zijn gekomen!
De moderne mens lijkt nog altijd de rimpeleffecten van duizenden jaren evolutie aan den lijve (woordgrapje) te ondervinden, wat in de winter zorgt voor veranderingen in zowel ons gedrag als onze fysiologie.
Gedrag
Onderzoek toont aan dat ons lichaam zich voorbereidt op de winter, een beetje zoals beren zich voorbereiden op winterslaap. Zodra de dagen korter en korter worden, zullen we ongeveer 200 extra calorieën per dag consumeren (2). Dit wordt onderstreept door de Amerikaanse Dr. Kulze, auteur van Eat Right For Life. Zij zegt dat mensen bij koud weer van nature een aangeboren neiging hebben overmatig te eten. (9)
Het is belangrijk om te onthouden dat de overvloed aan voedsel zoals we die vandaag de dag (in de meeste landen) kennen een relatief nieuw fenomeen is. Het is daarom ook niet zo vreemd dat onze fysiologie zich nog niet heeft aangepast aan deze nieuwe werkelijkheid. Ga maar na: homo sapiens bestaat al zo’n 200.000 jaar (3), maar begon pas 12.000 jaar geleden met het ontwikkelen van landbouw. Gedurende ongeveer 94% van zijn bestaan heeft de mens dus als jager en verzamelaar geleefd.
Fysiologie
Nog vóór de uitvinding van elektrisch licht in 1802 (8), was de menselijke activiteit onderhevig aan de dag (actief) en de nacht (rust). Evolutie zorgde er daarom voor twee soorten metabolisme: een ‘instelling’ voor overdag en een ‘instelling’ voor de nacht (4). De dag zorgde voor een hoger metabolisme - verbranden van meer calorieën en meer energie leveren voor activiteit - terwijl de nacht resulteerde in een lager metabolisme - verbanden van minder calorieën en voornamelijk opgeslagen energie. Melatonine (het hormoon dat het lichaam aanmaakt als het donker wordt) is het chemisch signaal dat je lichaam laat weten dat de dag erop zit en dat het tijd is om de ‘standby-modus’ in te schakelen.
Met de opkomst en het wereldwijde gebruik van elektrisch licht werd dit natuurlijke ritme verstoord. Zelfs bij weinig elektrisch licht zal het lichaam al aanzienlijk minder melatonine produceren (5) en deze ontkoppeling speelt volgens onderzoekers een belangrijke rol in onze worsteling met gewichtstoename (6).
Het is de schuld van evolutie!
Door evolutie staan we in de winter eigenlijk 2-0 achter: een verhoogde eetlust en drang naar zoet en vet eten, terwijl het kunstmatige licht van onze relatief nieuwe leefomstandigheden ervoor zorgt dat onze stofwisseling in de 'actieve' modus blijft staan, terwijl we eigenlijk al uren onder een dekentje liggen te Netflixen. Die actieve modus lijkt op het eerste gezicht misschien best handig, maar in natuurlijke omstandigheden zou je lichaam, wanneer de zon ondergaat, eigenlijk moeten overschakelen naar de nachtmodus. In plaats daarvan zal het nu blijven vragen om meer energie dan je eigenlijk nodig hebt. En de energie die je niet verbrandt, sla je op als vet.
Nogmaals, aankomen gedurende de koudste en donkerste weken van het jaar (of elke andere tijd van het jaar, wat dat betreft!) is niets om je druk over te maken, en hopelijk laten we met dit artikel zien dat het zelfs heel normaal is. Toch is het belangrijk om rekening te houden met onze gezondheid en aangezien obesitas wereldwijd de afgelopen 45 jaar is verdrievoudigd (7), moeten we wel oppassen voor de mogelijke risico’s van gewichtstoename.
6 tips om gezond te eten tijdens de wintermaanden
Bij Jimmy Joy zijn we er trots op dat we het hele jaar door mensen kunnen helpen bij het maken van gezonde keuzes en het creëren van gezonde gewoontes. Onze kant-en-klare maaltijden zijn in verkrijgbaar in verschillende vorm (shake, reep, of warme hartige maaltijd!) en in heerlijke, natuurlijke smaken. Elk van onze maaltijden wordt gemaakt van hoogwaardige ingrediënten en bestaat uit een zorgvuldig berekende verhouding van optimale voeding. Dus om je deze winter gezond te laten (blijven) eten en misschien zelfs wat nieuwe eetgewoontes te helpen ontwikkelen, hebben we zes handige tips voor je bedacht.
- Vermijd het kwaad
Een algemene tip om in de winter je gewicht onder controle te houden, is door je suikerinname te beperken. Koolhydraten met een hoge glycemische waarde kunnen ervoor zorgen dat je insuline door het plafond schiet, waardoor de eetlust toeneemt en bovendien de opslag van energie in de vorm van vet wordt bevorderd. Probeer daarom dus meer eiwitten in je dieet te verwerken. Je blijft er langer een vol gevoel aan overhouden - waardoor je meer controle houd over je eetlust - en het is bovendien bevorderlijk voor het behoud of opbouwen van spieren. En wie had dat gedacht - toevallig zijn onze producten laag in suiker en bevatten ze bovendien veel eiwitten! Tel uit je winst :)
- Maak gezond eten leuk
Soms vergeten we dat gezond eten geen moeilijke of saaie taak hoeft te zijn. Gezond eten kan kleurrijk, lekker en spannend zijn!
Neem bijvoorbeeld groenten en fruit. De hoeveelheid smaken en kleuren die je op je bord kunt combineren is eindeloos! Heb je wel eens geprobeerd ze door elkaar te mixen? Probeer bijvoorbeeld eens gedroogde cranberries of appelschijfjes door een salade te doen.
We houden ook van het maken van kleurrijke ‘bowls’. Het is een perfecte manier om alles wat je nog in de koelkast hebt liggen op te maken en verschillende smaken met elkaar te combineren. Tip: koop een mooie grote keramische kom, zodat je gerechten er extra ‘Instagrammable’ uitzien.
- Daag jezelf uit
Je kunt gezond eten beschouwen als een soort Master Chef-wedstrijd met jezelf. Bij die show vragen ze vaak koks om één ingrediënt te gebruiken en er een creatief, verbluffend gerecht van te maken. Je kunt dus bijvoorbeeld elke dag een ingrediënt uitkiezen en verschillende manieren bedenken om er echt iets bijzonders van te maken. Een voorbeeld is tofu - je kunt het bakken, er een curry van maken, het in pad thai doen, het gebruiken om ei te vervangen of er zelfs een taart van bakken. Bekijk onze receptenpagina als je inspiratie nodig hebt om aan de slag te gaan!
- Geen tijd? Geen zorgen!
"Ik heb gewoon geen tijd om gezond te eten" is met uitstek het excuus dat we niet accepteren! Gezond eten kost niet meer tijd dan ongezond eten. Als je echter weinig tijd hebt, raden we je aan om vooruit te plannen en je maaltijden een of twee dagen van tevoren klaar te maken. Of overweeg gebruik te maken van een maaltijdaanbieder die alle essentiële vitamines en voedingsstoffen die je nodig hebt verpakt in een kant-en-klare maaltijd. Inderdaad, we hebben het nu over onszelf.
- Stel jezelf een doel
Het is belangrijk om jezelf eraan te blijven herinneren waarom je gezond wilt eten. Dat kan iets heel breeds zijn zoals je energieker willen voelen, maar ook iets toegespitst zoals je favoriete broek weer kunnen passen. Probeer voor jezelf te bedenken wat je elke dag opnieuw zal motiveren de juiste keuzes te maken. Schrijf het vervolgens op een papiertje en plak het op je koelkastdeur. Laat dat je dagelijkse vriendelijke herinnering zijn dat je lekker bezig bent!
- Beloon jezelf!
Twee van onze favoriete woorden: cheat meal. Kies een dag in een week uit waar calorieën niet meetellen en je gewoon eet waar je zin in hebt. Grappig genoeg zal de behoefte aan een cheat-day afnemen naarmate gezond eten onderdeel wordt van je dagelijkse routine. Maar toch, gun jezelf tenminste af en toe de kans om weer eens lekker als vanouds te schransen.
BRONNEN
- National Geographic Society. 2020. Hunter-Gatherer Culture. [online] Available at: <https://www.nationalgeographic.org/encyclopedia/hunter-gatherer-culture/#:~:text=Hunter%2Dgatherer%20culture%20was%20the,animals%20and%20foraging%20for%20food> [Accessed December 2020].
- Cronise, R., Sinclair, D. and Bremer, A. (2014) "The “Metabolic Winter” Hypothesis: A Cause of the Current Epidemics of Obesity and Cardiometabolic Disease", Metabolic Syndrome and Related Disorders, 12(7), pp. 355-361. doi: 10.1089/met.2014.0027.
- Just How Old Is Homo sapiens? (2020). Available at: https://www.britannica.com/story/just-how-old-is-homo-sapiens (Accessed: 15 December 2020).
- Cronise, R., Sinclair, D. and Bremer, A. (2014) "The “Metabolic Winter” Hypothesis: A Cause of the Current Epidemics of Obesity and Cardiometabolic Disease", Metabolic Syndrome and Related Disorders, 12(7), pp. 355-361. doi: 10.1089/met.2014.0027.
- Zeitzer, J. et al. (2000) "Sensitivity of the human circadian pacemaker to nocturnal light: melatonin phase resetting and suppression", The Journal of Physiology, 526(3), pp. 695-702. doi: 10.1111/j.1469-7793.2000.00695.x.
- Cipolla-Neto, J. et al. (2014) "Melatonin, energy metabolism, and obesity: a review", Journal of Pineal Research, 56(4), pp. 371-381. doi: 10.1111/jpi.12137.
- Obesity and overweight (2020). Available at: https://www.who.int/en/news-room/fact-sheets/detail/obesity-and-overweight (Accessed: 15 December 2020).
- The History of the Light Bulb (2013). Available at: https://www.energy.gov/articles/history-light-bulb (Accessed: 15 December 2020).
-
HuffPost (2016). Available at: https://www.huffingtonpost.com.au/2016/08/30/the-truth-about-why-we-gain-winter-weight-and-how-to-get-rid-of_a_21462347/#:~:text=%22The%20hormone%20melatonin%2C%20which%20controls,%2C%22%20she%20told%20HuffPost%20Australia. (Accessed: 15 December 2020).